Suça Sürüklenen Çocuk -Çocuk Suçlu

Bir genci suç işlemeye iten nedir?

Bu soru gazetelerde ve televizyonda çocukların işlediği suça, okuyucu ve/veya izleyici olarak tanık olan milyonların kafasında dehşet duygusuyla birlikte geçerken, aynı soru benzer dehşet duygusu ile ancak çokça da eşlik eden suçluluk duygusu ile suçlu çocuğun ailesinin de kafasından geçiyor; "Çocuğumuzu suça iten ne?", "Biz nerede hata yaptık?", "Neyi gözden kaçırdık?", "Engel olabilir miydik?".

Netfilix'in yeni mini dizisi "Adolesence" (Türkçe çevirisi ile Ergenlik) çok konuşuldu. Ülke gündemi hızlı seyri ile baş döndürdüğünden hepimizi afallatıp en büyük olayları bile düşünüp, tartışmayı bırakın duygusunu yaşamamıza izin vermediğinden, çok yakında bizler de Türkiye'de tanık olduğumuz Mattia Ahmet Minguzzi cinayeti ile sarsıldık ancak üzerine düşemeden başka kaygılara gark oluverdik. Ancak çocuk suçluluğu daha çok konuşulmalı. Bir çok arkadaşım Mattia'nın resmine bile bakamadığından yakınıyor. Bizim içimiz yanıyor, Mattia'nın evi ise yangın yeri.

Acılı ailesi haklı olarak adaleti istiyor çocukları için. Bunun için de bir kampanya başlatmışlar. Ancak suçu işleyenler yaş olarak 18 altında.. Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne göre (ulusal yasalarca daha genç bir yaşta reşit sayılma dışında) 18 yaşın altındaki her insan çocuk sayılmaktadır. Mattia Ahmet Minguzzi'yi vahşice katletmekten sanık olarak yargılanan kişiler de yasanın önünde hala çocuklar.

Suç işleyen çocukların ceza ehliyeti, çocuğun yaşı, çocuğun duyma yetisine ve konuşma yetisine, sağır ve dilsiz olması ya da farik ve mümeyyiz olup olmadığına göre değişmektedir. Çocuğun "farik ve mümeyyiz" olması, ''işlediği suçun bilincinde olması, bilerek, isteyerek suç işlemesi'' anlamına gelir.

Türk Ceza Kanunu’nun 53. maddesine göre suç işleyen bir çocuk için, 11 yaşın bitiminden 18 yaşına kadar, sorumluluk taşıdığı ve suça karşı ceza ehliyetinin olup olmadığının araştırılması gerekmektedir. Türk Ceza Kanunu’nun 54. maddesine göre 11 yaşını bitirmiş ve 16 yaşından gün almamış çocukların, işlemiş oldukları suçların farik ve mümeyyizi olup olmadıklarının tespiti gerekmektedir. 15 yaşını bitirmiş ve 16 yaşından gün almış bir kişinin, herhangi bir suç işlediği sırada, bir akıl hastalığı ya da zeka geriliği belirtisi göstermediği takdirde, sanığı bulunduğu suça karşı tam ceza ehliyetine sahip olduğu kabul edilmektedir. 15 yaşını bitirmiş 18 yaşını bitirmemiş kişilere yaşına göre indirimli ceza uygulanır.

Dolayısıyla Mattia Ahmet Minguzzi'nin cinayetinin faillerinden biri 15 biri de 16 yaşında olduklarından zaten ceza ehliyetleri tam olacaktır (tabii zeka gerilikleri veya başka bir akıl hastalıkları yok ise, ki bu da zaten adli psikiyatri tarafından değerlendirilecektir) ancak yaşlarıyla orantılı indirimleri de olacak. Aile herhangi bir yaş indirimi uygulansın istemiyor ancak mevcut yasa böyle değil, birçok ülkede de yaşlarda farklılık olsa da benzer bir sitem söz konusu. Verilecek cezayı azaltan sadece yaş indirimi değil ; öne sürülen hafifletici nedenler, iyi hal ve aflar oluyor ki, takım elbise kravat giydi diye ne erişkinde çocukta indirime izin verilmemesi, hunharca ve canavarca işlenen hiçbir suçta hafifletici neden kabul edilmemesi, hiçbir suçun zamanından önce affedilmemesi (ailesine sorun bakalım affedebilmişler mi?) gerektiğini düşünüyorum. Vatandaş olarak hepimizin yüksek sesle karşı çıkması gerekiyor bu saydıklarıma.

Ceza sadece bir ödeşme değil aynı zaman da rehabilitasyon içeriyor özellikle de bir çocuk söz konusu ise, amaç yeniden toplum hayatına katabilmek, bir bireyi kazanmak. Acılı ailenin yasa ile ilgili değişiklik talepleri belki de en çok adalete güvenemeyişlerinden diye düşünüyorum. Çünkü hepimiz biliyoruz ki ağırlaştırılmış müebbet ve müebbet hapis cezaları dışındaki tüm cezalarda iyi hal indirimi uygulanabilir ve oranı 1/6 oranında indirim alır. Daha kötüsü müebbet hapis cezasına çarptırılan hükümlü için bile af ya da koşullu salıverilebilir. Sizin elinizden biriciğinizi, kınalı kuzunuzu alanı siz affedebilir misiniz? İyi gördüm seni daha kızgınım daha az yat diyebilir misiniz? Ve yaş indirim aldıklarında failler bu olasılıklar ile cezalar çok daha kısalacak, belki 5-10 sene sonra salıverilecekler.

Nitekim dün gece Fatih Altaylı'yı izleme şansını buldum. Fatih Altaylı Mattia Ahmet Minguzzi'nin anne-babasını ve avukatlarını davet etmişti. Anne başka bir çocuğun daha başına gelmemesi için caydırıcı olması istediğini, kendi davaları için yasa değişikliğinin bir şey değiştirmeyeceğini vurguladı aslında. Gözlerim dola dola, yüreğim sıkışa sıkışa izledim. Avukatı da tam da tahmin ettiğim gibi af ve iyi hal indirimi almalarının önüne geçmek istediklerinden bahsetti. Ben bir doktorum, hukuktan anlamam ama olması gerekenin bir cana kıyan kim olursa olsun, eylem cana kasıttan dolayı öz-savunma içermediği taktirde katiyetle hafifletici neden, indirim veya af uygulanmasından yararlanmaması gerektiğine inanıyorum, erişkin ya da çocuk. Ancak bunun önüne geçmek için de suça sürüklenen çocuklarla ilgili yasanın tümden değişmesini doğru bulmuyorum.

Çocuk suçunun görülmeyen yanı, çocuk suçu sadece düştüğü yeri yakmıyor aslında suçun çıktığı aileyi ve çevresini de derinden sarsıyor. Diziyi izlemiş olanlar ailenin her bir bireyinin psikolojik olarak nasıl etkilendiğini ve nasıl zorbalığa maruz kaldıklarını izlemiştir. Pek tabi ailenin suça teşviki var ise (Ahmet'in örneğinde aanne bir de tehtid edildiğini öne sürmekte ki, gerçekten insanın isyan edesi geliyor), kanıtlanması halinde ceza alan sadece çocuklar olmamalıdır. Ancak unutulmaması gereken şey çocuk suçunun aslında önüne geçmek için hem aileler olarak hem de devlet eliyle yapabileceklerimizin olduğudur. Amaç hem kurban hem de suçu işleyenin hayatının kararmasının önüne geçmek olmalıdır.

Bugün biliyoruz ki, suçluluğa giden tek bir yol yoktur. Çeşitli "risk faktörleri"nin bir araya gelmesi bir gencin suç işleme olasılığını artırmaktadır. Ancak iyi haber "koruyucu faktörler" ile bu riskler dengelenebilir. Konuşulması gereken verilmesi gereken cezanın yanında belki daha öncelikli risk faktörlerinin tespiti ve koruyucu faktörlerin gençler için arttırılmasıdır.

Çocuk Suçluluğu İçin Risk Faktörleri Nelerdir?

Araştırmalar, cocuklarda birden fazla risk faktörüne maruz kalmanın, suç işlemekle ilgili riskleri katlayarak artırdığını göstermektedir. Örneğin, 6 veya daha fazla risk faktörüne maruz kalan 10 yaşındaki bir çocuğun, 18 yaşına kadar şiddet içeren bir suç işleme olasılığı, tek bir risk faktörüne maruz kalana göre 10 kat daha fazladır.

Başlıca Risk Faktör Alanları:

1. Bireysel Faktörler: Düşük IQ, saldırganlık, hiperaktivite, dikkat sorunları, risk alma davranışı, erken yaşta madde kullanımı gibi kişisel özellikler. Doğum öncesi ve sırasındaki komplikasyonlar da bazı çalışmalarda risk faktörü olarak bulunmuştur.

2. Aile: Kötü ebeveynlik becerileri, aile içi çatışma, ebeveynlerin suç geçmişi, çocuğa kötü muamele (istismar, ihmal), ebeveyn-çocuk ilişkisinin zayıf olması, tutarsız veya sert disiplin yöntemleri, düşük sosyoekonomik statü/yoksulluk.

3. Arkadaş Grubu: Suç işleyen veya suça onay veren arkadaşlarla ilişki kurma, çete üyeliği, akran baskısı.

4. Okul: Okula karşı olumsuz tutum, düşük okul başarısı, okula bağlılığın zayıf olması, okulda resmi ve katı ceza yapıları, okuldan uzaklaştırma/atılma gibi politikalar.

5. Mahalle: Suç oranının ve uyuşturucu kullanımının yüksek olduğu, sosyal kontrolün zayıf olduğu, yoksulluğun yaygın olduğu mahallelerde yaşamak.

   
   

   Unutmayalım ki, birçok risk faktörüne maruz kalan her genç suçlu olmaz.

   
   

Yeni bir risk faktörü daha olduğunun düşünüyorum online (çevirim içi) içerik. Sosyal çevre artık sadece gündelik hayat ile kısıtlın değil , çocuklarımızın zaman da çevirim içi de bir sosyal çevresi mevcut. Adolescence disizisinde en çok vurgulanan risklerden biriydi online zorbalık. Zorbalığın bile dili değişti günümüzde. Masum görünen emojiler tehlikeli anlamlar içeriyor artık. Zorbalığı tanımak için çocuğunuzda bazı işaretlere dikkat edebilirsiniz (okumak için).

Dizide vurgulanan başka bir konuçocukların yaşlarının üstünde yoğun cinsel içeriğe maruz kalması. Kasıtsız ergen pornografisine maruz kalma yaygınlık oranları %19 (Mitchell & Wells, 2007) ile %32 (Hardy, Steelman, Coyne, & Ridge, 2013) arasında değişmektedir. Yaşları 10 ila 17 arasında değişen gençlerle yapılan bir çalışma, gençlerin %34'ünün kasıtlı olarak pornografi izlediğini göstermiştir. Bazı faktörler çocuk ve ergen pornografisi kullanımının önemli belirleyicileridir (Kutu 1). Artan pornografi maruziyeti ile ilişkili demografik faktörler arasında erkek cinsiyeti ve düşük sosyoekonomik durum bulunmaktadır (Hardy ve ark., 2013). Biseksüel veya eşcinsel ergen erkekler, heteroseksüel erkeklere kıyasla İnternet pornografisini daha sık kullanma eğilimindedir (Luder ve ark., 2011). Aile faktörleri de pornografiye maruz kalma riskini artırabilir. Tek ebeveynli bir evde yaşamak, daha düşük düzeyde bakıcı gözetimi ve bakıcılarla zayıf duygusal bağlar pornografiye maruz kalmanın artmasına neden olabilir

Koruyucu Faktörler Nelerdir?

Koruyucu faktörler, risk faktörlerine maruz kalmanın olumsuz etkilerini azaltan veya ortadan kaldıran kalkanlardır. Bunlar, riskin yokluğu şeklinde (örneğin, okulda başarısızlık risk faktörüyken, okulda başarılı olmak koruyucu faktördür) olabileceği gibi, risk faktörünün etkisini azaltan ayrı unsurlar (örneğin, yoksulluk bir risk faktörüyken, destekleyici ve ilgili ebeveynlerin varlığı bu riskin etkisini azaltabilir) şeklinde de olabilir.

Koruyucu Risk Faktör Alanları:

1. Bireysel Faktörler: Sapkınlığa karşı toleranssız tutum, yüksek IQ, kadın cinsiyet, pozitif sosyal yönelim, kuralları çiğnemenin algılanan yaptırımları

2. Aile: Ebeveynler veya diğer yetişkinlerle sıcak ve destekleyici ilişkiler, ebeveynlerin çocuğun arkadaşlarını olumlu değerlendirmesi, ebeveyn denetimi

3. Okul: Okula bağlılık, geleneksel aktivitelere katılımın tanınması

4. Arkadaş Grubu: Geleneksel davranışlarda bulunan arkadaşlar

5. Mahalle: Sosyal kontrolün kuvvetli olduğu, güvenli mahallelerde yaşamak

Neden Önemli?

Risk ve koruyucu faktörleri anlamak, suçluluğu önleme çabalarını daha etkili hale getirmek için kritik öneme sahiptir. Hangi faktörlerin hangi yaş grubundaki gençler için daha etkili olduğunu bilmek, sınırlı kaynakların (zaman, bütçe, personel) daha verimli kullanılmasını sağlar. Gelişim aşamasına uygun müdahaleler tasarlamak, programların başarısını artırır.

Çocuk suçluluğunun önlenmesi, çok yönlü bir yaklaşım gerektirmektedir. Risk faktörlerini tanımak, risk altındaki gençleri belirlememize ve onlara özel ihtiyaçlarına yönelik destek programları sunmamıza olanak tanır. Aynı zamanda, aileleri, okulları ve toplumları güçlendirerek koruyucu faktörleri artırmak da suçluluğun önlenmesinde hayati bir rol oynar. Konuşulması gereken önemli konulardan biri başka Mattia Ahmet Minguzzi'ler olmasın diye suçlu gençlerin risk faktörleri ve sosyal, arkadaş çevresi ve mahalle gibi değiştirilebilir etkenler için özel projelerin hayata geçirilmesidir. Sadece bu iki çocuğun alacağı cezaya odaklanmak, aynı risk faktörlerinden başka suçluların ve başka kurbanların doğmasına engel olmayacaktır.

Koruyucu faktörleri gençlerimiz için arttırmak ve doğru müdahaleler hayatları değiştirebilir.