​

 

 

 

 

Akut Stres Bozukluğu (ASB) nedir?

​

​

Akut Stres Bozukluğu (ASB), travmatik olaylara maruz kaldıktan sonra ortaya çıkabilecek bir durumdur. ASB, maruz kaldıktan hemen sonra ortaya çıkan ve tipik olarak birkaç gün ila birkaç hafta içinde düzelen akut bir durumdur. Bireyin günlük yaşamı ve ruhsal sağlığı üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilir, doğru bir şekilde teşhis etmek ve tedavi etmek için psikiyatristlerin tanısal bulgularını anlamak önemlidir.

​

​

​

​

Akut Stres Bozukluğu (ASB) için Tanısal Bulgular

​

​

ASB için tanı kriterleri de DSM-5'te listelenmiştir. ASB tanısı konulabilmesi için, bir kişinin travmatik bir olaya maruz kalmış olması ve üç spesifik kategoride semptomlar yaşaması gerekir: izinsiz akla geliş, kaçınma ve uyarılma ve tepkisellikte değişiklikler.

​

A. Aşağıdaki yollardan biriyle (ya da birden çoğuyla), gerçek ya da göz korkutucu bir biçimde ölümle, ağır yaralanmayla karşılaşmış ya da cinsel saldırıya uğramış olma:

1.Doğrudan örseleyici olay(lar) yaşama.

2.Başkalarının başına gelen olay(lar)ı, doğrudan doğruya görme (bunlara tanıklık etme).

3.Bir aile yakının ya da yakın bir arkadaşının başına örseleyici olay(lar) geldiğini öğrenme. Not: Aile bireyinin ya da arkadaşının gerçek ölümü ya da ölüm olasılığı kaba güçle ya da kaza sonucu olmuş olmalıdır.

4.  Örseleyici olay(lar)ın sevimsiz ayrıntılarıyla, yineleyici bir biçimde ya da aşırı bir düzeyde karşı karşıya kalma (örn. insan kalıntılarını toplayan ilk kişiler, çocuk sömürüsünün ayrıntılarıyla yeniden yeniden karşılaşan polis memurları)

Not: Böyle bir karşı karşıya gelme, işle ilgili olmadıkça, elektronik yayın ortamları, televizyon, sinema ya da görseller aracılığıyla olmuş ise bu tanı ölçütü uygulanmaz.

​

B. Örseleyici olaylardan sonra başlayan ya da kötüleşen, istençdışı gelen belirtiler, olumsuz duygudurum, çözülme, kaçınma ve uyarılmayı kapsayan aşağıdaki herhangi beş kümeden dokuz (ya da daha çok) belirtinin varlığı.

İstençdışı Gelen Belirtiler:

1. Örseleyici olayların yineleyici, istemsiz ve istençdışı gelen, sıkıntı veren anıları. Not: Çocuklarda, örseleyici olayların kapsandığı konuların ya da bu olayların birtakım yönlerinin dışa vurulduğu yineleyici oyunlar ortaya çıkabilir.

2. İçeriği ve/ya da duygulanımı örseleyici olaylarla ilişkili, yineleyici, sıkıntı veren düşler. Not: Çocuklar, içeriği belirsiz korkutucu düşler görüyor olabilirler.

3. Kişinin örseleyici olay(lar) yeniden oluyormuş gibi hissettiği ya da davrandığı çözülme (dissosiyasyon) tepkileri (örn. geçmişe dönüşler). (Bu tür tepkiler belirli bir görülme aralığında ortaya çıkabilirler; en uç biçimi, o sırada çevresinde olup bitenlerin tam olarak ayırdında olmamadır.) Çocuklar oyun sırasında örselenmeyle ilgili yeniden canlandırma yapabilirler.

4. Örseleyici olay(lar)ı simgeleyen ya da çağrıştıran iç ya da dış uyaranlarla karşılaşınca yoğun ya da uzun süreli bir ruhsal sıkıntı yaşama ya da fizyolojiyi ilgilendiren belirgin tepkiler gösterme.

Olumsuz Duygudurum

5. Sürekli bir biçimde, olumlu duygular yaşayamama (örn. mutluluğu, doyumu ya da sevgi duygularını yaşayamama).

Çözülme (Dissosiyasyon) Belirtileri

6. Kişinin çevresindekilerle ya da kendisiyle ilgili olarak değişmiş bir gerçeklik duyumu (örn. kendisini başkasının görüngesinden görme, şaşkın bir durumda olma, zamanın yavaşlaması)

7. Örseleyici olayların önemli bir yönünü anımsayamama (özellikler unutkanlık çözülmesine [dissosiyatif amnezi] bağlıdır ve baş yaralanması, alkol ya da madde kullanımına bağlı değildir).

Kaçınma Belirtileri

8. Örseleyici olaylarla ilgili ya da yakından ilişkili, sıkıntı veren anılar, düşünceler ya da duygulardan uzak durma çabaları.

9. Örseleyici olaylarla ilgili ya da yakından ilişkili, sıkıntı veren anılar, düşünceler ya da duyguları uyandıran dış anımsatıcılardan (insanlar, yerler, konuşmalar, etkinlikler, nesneler, durumlar) uzak durma çabaları.

Uyarılma Belirtileri

10. Uyku bozukluğu (örn. uykuya dalmakta güçlük ya da uykuyu sürdürmekte güçlük ya da dingin olmayan bir uyku uyuma)

11. İnsanlara ya da nesnelere karşı sözel ya da sözel olmayan saldırganlıkla dışa vurulan, kızgın davranışlar ve öfke patlamaları (bir kışkırtma olmadan ya da çok az bir kışkırtma karşısında).

12. Her an tetikte olma

13. Odaklanma güçlükleri.

14. Abartılı irkilme tepkisi gösterme.

​

C. Bu bozukluğun (B tanı ölçütündeki belirtilerin) süresi, örselenmeyle karşılaştıktan sonra, üç günle bir ay arasında değişir.

Not: Belirtiler örselenmeden hemen sonra başlar, ancak tanı ölçütlerini karşılaması için en az üç gün olmak üzere, en çok bir ay sürmüş olması gerekir.

​

D. Bu bozukluk, klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da diğer işlevsellik alanlarında işlevsellikte düşmeye neden olur.

​

E. Bu bozukluk, bir maddenin (örn. ilaç, alkol) ya da başka bir sağlık durumunun (örn. ağır olmayan çarpmayla beyin yaralanması) fizyolojiyle ilgili etkilerine bağlanamaz ve kısa psikoz bozukluğu ile daha iyi açıklanamaz.

​

​

 

 

​

​

​Psikiyatristler tarafından Akut Stres Bozukluğu tanı kriterlerini daha iyi anlamak için yürütülen bir çalışma:

​

 

Alexander McFarlane ve meslektaşları travmatik bir olaydan sonra ASB yaşamayanlara kıyasla ASB'si olan bireylerin TSSB geliştirme olasılığının daha yüksek olduğunu bulmuşlardır. Bu, ASB'nin TSSB gelişimi için bir risk faktörü olabileceğini düşündürmektedir. TSSB ve ASB, bireyin zihinsel iyiliği ve günlük yaşamı üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilecek iki durumdur, bu nedenle tanı kriterlerini anlamak önemlidir.

 

​

​

​

​

​

Akut Stres Bozukluğu Tedavisi

 

• Bireylerin travmatik olayla ilgili korku ve kaygılarıyla yüzleşmelerine ve bunların üstesinden gelmelerine yardımcı olan maruz bırakma terapisini içeren Bilişsel Davranışçı Terapi (CBT)

• Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme (EMDR), bireylerin travmatik deneyimlerini işlemesine ve bütünleştirmesine yardımcı olmak için göz hareketlerini kullanan bir terapidir.

• Anksiyete ve depresyon semptomlarını azaltmak için seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI'lar) veya diğer antidepresanlar gibi ilaçlar

• Bireylerin deneyimlerini benzer deneyimlere sahip diğer kişilerle paylaşmaları için güvenli ve destekleyici bir ortam sağlayabilen grup terapisi veya destek grupları

• Anksiyete ve stres semptomlarını azaltmak için derin nefes alma ve ilerleyici kas gevşemesi gibi gevşeme teknikleri

 

TSSB ve ASB tedavisinin kişiye ve semptomlarının şiddetine bağlı olarak değişebileceğini not etmek önemlidir. En iyi tedavi yöntemini belirlemek için bir ruh sağlığı uzmanıyla çalışmak en sağlıklısıdır.

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​