top of page

Korku ve fobi ilk bakışta aynı şeylermiş gibi görünebilir, ancak ikincisi genellikle çok daha yoğun ve rahatsız edicidir. 

 

Beş ana özgül fobi türü vardır:

 

  • Yılan, köpek, örümcek vb. gibi hayvanlara karşı

  • Yıldırım, fırtına, kasırga gibi doğal çevreye karşı

  • Aşı veya kan testi yaptırmak, kan görmek veya dişçiye gitmek gibi 

  • Topluluk önünde konuşma veya küçük alanlarda bulunma gibi durumsal

  • Renklerden veya küçük şeylerden korkma gibi kategorilere uymayan diğerleri

 

Bazı fobiler; bir köpek tarafından ısırılmak gibi travmatik bir deneyimin hemen ardından başlayabilir veya gözleme dayalı olarak başka birinin yaşantısından bir an da fobiye dönüşebilir. Örneğin, sosyal durumlarda bir ebeveynin korkuya kapıldığını görmek, çocuğun da endişeli olmasına neden olabilir. (ebeveynlik yazımıza ulaşmak için tıklayınız)

 

Fobi DSM-5 Tanı Kriterleri

DSM-5, fobi teşhisi koymak için aşağıdaki kriterlere ihtiyaç duyar;

  • Belirli bir nesne veya durum hakkında belirgin korku veya endişe.

  • Fobik nesne ya da durum hemen hemen her zaman ani bir korku ya da kaygı uyandırır.

  • Korku ya da kaygı, belirli nesne ya da durumun yarattığı gerçek tehlike ve sosyokültürel bağlamla orantısızdır.

  • Fobik nesne ya da durumdan aktif olarak kaçınılır ya da yoğun bir korku ya da kaygıyla bunlara katlanılır.

  • Korku, kaygı ya da kaçınma, klinik olarak belirgin bir sıkıntıya ya da sosyal, mesleki ya da diğer önemli işlevsellik alanlarında bozulmaya neden olur.

  • Korku, endişe veya kaçınma kalıcıdır ve tipik olarak 6 ay veya daha uzun sürer.

  • Rahatsızlık, korku, kaygı ve panik benzeri semptomlarla veya diğer yetersizlik yaratan semptomlarla ilişkili durumlardan kaçınma gibi başka bir ruhsal bozukluğun semptomlarıyla daha iyi açıklanamaz; takıntılarla ilgili nesneler veya durumlar; travmatik olayların hatırlatıcıları ; evden veya bağlanma figürlerinden ayrılma; veya sosyal durumlar.


 

Fobilerin Tedavisi

Diğer bozukluklarla yüksek düzeyde komorbidite nedeniyle, bir fobinin erken tedavisi diğer kaygı sorunları veya madde kullanımı gibi zorlukların başlama riskini azaltabilir.

Uzun vadede etkili olup olmadığı konusunda bazı tartışmalar olsa da, alıştırma/maruz bırakma tedavisi  tercih edilen tedavilerden olmaya devam ediyor. Bilişsel Davranışçı Terapi (CBT), sistematik duyarsızlaştırma, göz hareketi duyarsızlaştırma ve yeniden işleme (EMDR), gevşeme teknikleri etkili fobi tedavi yöntemleri arasında yer alır. Maruz kalma ile birleştirilmiş BDT’nin, çeşitli spesifik fobiler için özellikle etkili olduğu görülmektedir.

uçak fobisi .jpg

Uçak korkusu

1 saatlik uçak yolculuğunu arabayla 10 saatte gittiniz mi?

Uçak fobisine sahip bireyler çok daha uzun sürse bile uçaktan farklı yolları seçerler. Uçağa binmek zorunda kaldıklarında uçağın düşeceğine dair şiddetli bir korkuları vardır, çıkan sesler onlara uçağın düşeceğine dair bir işarettir.

Daha detaylı okuma için tıklayınız

yalnızlık fobisi .jpg

Yalnızlık fobisi

Akşamları daha çok arttığı gözlemlenen yalnız kalmaya karşı direnç geliştirilen bu fobide birey kendisini sabah olmasa bile akşamları huzursuz hisseder. Sabahları yalnız kalabilen çoğu fobiye sahip kimse akşamları hırsızlık, yaratık ya da diğer sebepler ile yalnız kalmak istemez. Türkiye’de yapılan toplum taramasında, ayrılık korkusunun agorafobi ile ilişkisi diğer tüm özgül fobilerden daha kuvvetli olarak bulunmuştur.

araba sürme korkusu _edited.jpg

Araba kullanma fobisi

Arabası olduğu halde birine çarparım korkusu ile kullanmayan birini tanıyor musunuz?

Sürekli olarak kaza yapacağına, bir yere ya da bir canlıya çarpacağına dair korkulara sahiptirler. Bu nedenle arabası olduğu halde kullanamayan birçok kişi vardır. 

boş alan fobisi .jpg

Boş alan fobisi

Tutunacak bir şey olmayan yollarda yürümekten korkar mısınız?

Dengelerini kaybetmekten, düşmekten korktuklarını söyleyen kişiler ile daha ayrıntılı konuştuğunuzda etrafta tutunacak birşey yoksa düz bir alanda yürümekten aşırı korktuklarını söylerler. Bu kişiler klostrofobiklerin tersine bir koridor geniş ve eşyasızsa daha fazla huzursuz olurlar, büyük oda ve salonlarda duvara yakın olacak biçimde yürürler.

yutma fobisi _edited.jpg

Yutma fobisi

‘’Suyumu yutamıyorum bana sıvı şekilde verir misiniz’’

Birşey yutarken boğulmaktan korkar mısınız? Bazı kişiler yemek yerken ve hatta su içerken boğazlarına kaçacağı ve boğulacakları düşüncesindedirler. Yemek ve içmekten kaçınmak ileri derecede kilo kaybı gibi sonuçlar da doğurabilir.

klostrofobi .jpg

Klostrofobi

Asansör, basık tavanlı odalar ve koridorlar, kapıları kapalı ve kalabalık otobüs, yeraltı çarşıları, metro, altgeçitler, oturulan oda kapısının kapalı veya kilitli olması vb. durumları okurken içiniz daralıyor mu? 

Kapalı veya kapalı alanlardan korkma. Kadınlarda daha yaygın olan klostrofobinin yaşam boyu yaygınlığı %7,7'dir ve fiziksel semptomlar nefes almada zorluk, terleme, ağız kuruluğu ve göğüs ağrısını içerebilir. Kişiler, alanı terk etmek için yoğun bir istek duyma eğilimindedirler.

agorafobi .jpg

Agorafobi

Siz hiç tatiliniz için otel bakarken hastane konumuna da baktınız mı?

Kaçmanın zor olabileceği hissini uyandıran açık alanlardan veya kalabalıklardan korkmak anlamı taşır. Ev dışında yalnız kalmak ve/veya araçta seyahat etmek gibi durumlardan kaçınmaya neden olur. Yetişkinlerin tahminen %1,3'ü hayatlarının bir döneminde agorafobi yaşamaktadır. Prevalans erkekler ve kadınlar için benzerdir, ancak ergenler arasında kadınlarda daha yüksek olma eğilimindedir.

Daha detaylı bilgi için tıklayınız

gök gürültüsü ve fırtına fobisi _edited.jpg

Gök gürültüsü ve fırtına fobisi

Sürekli hava durumunu izler; havanın kapalı, fırtınalı, yağışlı olma ihtimali olduğu günlerde eve kapanır mısınız? 

Gök gürültüsünü duymamak için kapı ve pencereleri sıkı sıkı kapatırlar. Gök gürültüsü duyduklarında güvenli olduğunu düşündükleri yerlere saklanabilirler.

yabancı korkusu .jpg

Yabancı korkusu

Yabancılardan veya yabancı kabul edilen nesnelerden duyulan korku veya nefret. DSM-5, yabancı düşmanlığını kendine özgü fobiler arasında listelemiyor, ancak birlikte düşünelim; yabancı düşmanlığının aşırı önyargı biçimlerini ve genellikle ırkçılığı içerdiğini ve bir tür sanrılı bozukluk olarak görülmesi gerektiğini öne sürebilir miyiz?

akrofobi .jpg

Akrofobi

Yükseklik korkusu. Akrofobik bireyler, gökdelenlerdeki pencerelere yaklaşmak, köprüleri geçmek, merdivenleri tırmanmak ve yukarı çıkmak gibi bir dizi uyarandan kaçınırlar. Akrofobinin yaşam boyu yaygınlığı %6,4'tür ve kadınların akrofobiye sahip olma olasılığı erkeklerin iki katıdır.

Sanal gerçeklikte ya da bir film izlerken aşağı düşme korkusu da dahil mi? Gerçek hayatta aşağı bakma durumunda olmadığı için sanal gerçekliğin etkili bir tedavi olarak umut vaat edebileceği öne sürülmüştür. 

talasofobi .jpg

Talasofobi

Derin su kütlelerinden korkma. Bu fobi, DSM-5'te ayrı bir bozukluk olarak tanınmamakla birlikte, doğal ortam fobileri kategorisinde değerlendirilmektedir.

mizofob.jpg

Mizofobi

Kir ve mikroplardan korkma veya kirlenme korkusu. Bu fobi, obsesif-kompulsif bozuklukta görülen en yaygın belirtilerden biridir, ancak OKB tanısı olmaksızın kendi başına da var olabilir. Yaygın belirtiler arasında mikrop veya pislik olduğu düşünülen yerlerden korkarak kaçınma ve temizlik ürünlerinin aşırı korku nedenli kullanımı yer alır. Kirlenmekten korkarlar. Kir veya mikroplara maruz kaldıklarında kişilerde ağlama, terleme, kalp çarpıntısı veya titreme gibi belirtiler meydana çıkabilir.

zehirlenme korkusu .jpg

Emetofobi

''Midemi bulandırır zehirler mi bu beni?''   

Bu fobisi olan kişiler genellikle, restoranlardan ve dolaylı olarak sosyal durumlardan kaçınırlar. Yiyecekler konusunda aşırı şüpheci olmak gibi bozukluklar yaşarlar. Semptomlar arasında el sıkışmayı reddetme, aşırı el yıkama, yiyecekleri sık sık koklama ve kontrol etme, olası patojenleri öldürmek için yiyecekleri fazla pişirme ve önleyici olarak aşırı antasit kullanımı yer alır.

örümcek korkusu _edited.jpg

Araknofobi

Örümcekler ve akrepler gibi böceklerden korkma. Bu fobiye sahip kişiler, örümceklerin var olabileceğine inandıkları alanlarda kendilerini rahatsız hissetme eğilimindedirler, dünya nüfusunun yaklaşık %3,5'ini etkilemektedir.

tripofobi .jpg

Tripofobi

Tripofobi, bir kişinin küçük delikler, desenler veya gruplar gördüğünde duyduğu rahatsızlığı ifade eder. Bu tür desenler genellikle doğada bulunan şeylerde, özellikle bitkilerde veya hayvanlarda görülür. Örnekler arasında bal arısı yuvası, mantar yüzeyleri, lotus çiçeği tohum yuvaları, yol üzerindeki irili ufaklı çukurumsu delikler veya mutfaktaki sünger gibi şeyler yer alabilir.

Daha Az Yaygın Fobiler

  • hemofobi: kan korkusu

  • megalofobi: büyük şeylerden korkma

  • mikrofobi: küçük şeylerden korkma

  • fotofobi: ışık korkusu

  • niktofobi: karanlıktan veya geceden korkma

  • otofobi: yalnız kalma korkusu

  • pirofobi: ateşten korkma

  • nekrofobi: ölümden veya ölü şeylerden korkma

  • atelofobi: kusurlu olma korkusu

Fobi Hakkında Her Şey

bottom of page