Evcil Hayvanınızın Ardından Yas Tutmak

Sevdiğiniz bir insan öldüğünde, üzüntü ve özlem duymak, yasınızı ifade etmek ve çevreniz tarafından yasınızın anlaşılmasını ve desteklerini beklemek doğaldır. Ancak benzeri evcil hayvanınızı kaybettiğinizde gerçekleşmeyebilir. Hatta bir çok evcil hayvan sahibi kaybını ardından yas yaşadığından ötürü utanç bile hissedebilir. Bazen bu utanç "Anasını, babasını, çocuğunu kaybedenler var." söylemleri ile çevreden hissettirilebilir.

Birçoğumuz hayvan dostlarımızla yoğun bir sevgi ve bağ paylaşırız. Evcil hayvanınız "sadece bir köpek" veya "sadece bir kedi" değil, hayatımıza arkadaşlık, eğlence ve neşe getiren sevgili bir "aile üyesi"dir.

Yasınızın normal olduğunu ve evcil hayvanınızla olan ilişkiniz için yas tutmanın bir sorun olmadığını hatta değer verdiğiniz bir canlının ardından yası yaşayabilmenin önemli olduğunu bilmenizi isterim.

Yas Süreci

Yas her insan için biricik ve farklı seyreder. Yasın 5 evresi olarak çokça konuşulan inkar, öfke, pazarlık, depresyon, kabul evreleri, yasta öylece doğrusal ilerlemez. Evcil hayvanınızın yası, kaybı yaşayan kişi, kaybedilen hayvanın sizinle ilişkisi ve rolü (her hayvanın aile içinde favori bir aile üyesi vardır ve bu kişi olmanız durumunda yasınızı diğer aile üyelerinden bile farklı yaşamanız olasıdır. Ya da yalnız yaşıyorsanız evcil hayvanınız hem hayat arkladaşınız hem de bir nevi terapi hayvanınız olabilir; sadece bir arkadaşın kaybı için değil, aynı zamanda duygusal desteğinizin kaybı için de yas tutabilirsiniz), kaybın ani, beklenmedik veya süreç içinde bekleyerek (kronik hastalıklar veya kanser gibi hastalıkları yaşamak, hayvanlarda insanlardan farklı olarak daha kısıtlı tedavi seçenekleri olması nedeniyle sahibini daha çaresiz hissettirebilir, çoğu zaman tanı bile koyulamayabilir. Evcil hayvanınızın ömrünü uzatmak için önerilen pahalı veteriner tedavilerini karşılayamamış olabilirsiniz ve derin bir suçluluk duygusu hissedebilirsiniz) gerçekleşmesi, travmatik olması (örneğin bir trafik kazsında sevdiğiniz hayvanı kaybetmek daha zorlayıcı olacaktır, beraberinde suçluluk hisleri olabilir), tanık olunması veya yanında olun(a)maması (veterinerde bakım için kalıyor olabilir), kayıp sonrası yaşanan zorluklar gibi faktörlerden etkilenir ve bu kadar değişken ile yas herkeste kendine özgün yaşanır. 

Bazı evcil hayvan sahipleri yaptıkları veya yapmadıkları şeyler için suçluluk duyabilir, farklı ilerlese sevdiği hayvanı kurtarabilir miydi tekrarlayan şekilde düşünebilir, kurtaramadığı için kendisine, ailesine ve veterinerler de dahil olmak üzere evcil hayvanla ilgili herkese yönelebilecek kavurucu bir öfke hissedebilir. Evden sevdikleri hayvanın eşyalarını uzaklaştırmakta zorlanabilirler. Birlikte uyumaya alışan bireyler bu dönemde bir yastık veya oyuncağa değerek uyumayı tercih edebilirler. Yasın evreleri sırasız, ileri geri giderek tekrar ve tekrar yaşanır ta ki, kabul ile birlikte gerçek saf üzüntü kalana kadar.

Birçok evcil hayvan sahibi ölümü kabul ettiğinde evcil hayvanını unutmaktan korkar. Yas tutmak tüylü ev arkadaşınızı unuttuğunuz veya artık sevmediğiniz anlamına gelmez. Sadece onların gittiğini kabul etmenize ve sonunda onlarla olan zamanın kıymetini anlayıp şükredebilmenize, hayatınıza girdikleri için hayata teşekkür edebilmenize ve anılarınıza gülümsemenize olanak tanır. Neşeli anlara gülebilmek demek onları unutmak değil yaşatmaktır.

Yas süreci sadece kademeli olarak gerçekleşir. Zorlanamaz veya aceleye getirilemez ve yas tutmak için "normal" bir zaman çizelgesi yoktur. Bazı insanlar haftalar veya aylar içinde daha iyi hissetmeye başlar. Diğerleri için yas süreci yıllarla ölçülür. 

Yasla Başa Çıkmak

Yas kişisel bir deneyim olmasına rağmen, kaybınızla yalnız yüzleşmek zorunda değilsiniz. Başa çıkmanıza yardımcı olacak birkaç öneri:

• Yasınızı kabul edin ve kendinize yasınızı ifade etmek için izin verin. Ağlamak istiyorsanız çekinmeden ağlayın. Yalnız yaşıyorsanız, evinizdeki sessizlik sağır edici gelebilir, ancak bu sessizlik yasınız için size alan açacaktır. Duygularınızı bastırmak yasınızı uzatabilir. Kaybınıza empati duyan arkadaş ve aile üyeleriyle duygularınızı paylaşın.

• Kimsenin size nasıl hissetmeniz gerektiğini söylemesine izin vermeyin. Yasınızın uygun olup olmadığı konusunda başkalarıyla tartışmayın. Yasınız size özel ve kimse size ne zaman "ilerlemeniz" veya "atlatmanız" gerektiğini söyleyemez. Utanmadan veya yargılanmadan ne hissediyorsanız hissetmenize izin verin. Öfkeli olmak, ağlamak veya ağlamamak sorun değil. Gülmek, neşe anları bulmak ve hazır olduğunuzda bırakmak da sorun değil.

• Evcil hayvanınızla geçirdiğiniz son anları tekrar tekrar yaşamamaya çalışın, özellikle de travmatiklerse. Bunun yerine, evcil hayvanınızla paylaştığınız hayata ve onlarla olan en sevdiğiniz anılarınızdan bazılarına odaklanın. Unutmayın, evcil hayvanınızın acısı sonlandı, şimdi acı çeken sizsiniz. Evcil hayvanızın biriciği kendinize, sevgiyle bakım verin.

• İnsanların kayıplarında yas sürecini kolaylaştıracak dini ve kültürel bir çok ritüelimiz (kıyafetlerini ve eşyalarını bağışlamak, belli tarihlerde dualar, mezar ziyaretleri vb) vardır. Evcil hayvanınızı anmak için bir ritüel oluşturun. Örneğin:

  • Belediyelerde hayvanlar için tanımlı mezarlar yok ancak özel bir mezarlık seçerek evcil hayvanınız için cenaze töreni düzenleyebilirsiniz, mezar ziyareti yapabilirsiniz. Uygunsuz bulan insanları görmezden gelin ve sizin için doğru olanı yapın.

  • Her ilde mevcut olmadığından ya da ekonomik koşullarınız elvermiyorsa evcil hayvanınızın anısına onu anımasatacak karakteristik özelliklere sahip bir ağaç veya her yıl açan dayanıklı bir çiçek dikebilirsiniz.

  • Evcil hayvanınızın tasması veya en sevdiği oyuncaklarıyla bir hatıra kutusu oluşturabilirsiniz.

  • Evcil hayvanınızı hatırlatacak bir kolye, bilezik, yüzük satın alabilirsiniz

  • Evcil hayvanınızı temsilen resmini, heykelini yaptırabilir veya benzer bir peluş hayvanı alabilirsiniz.

  • Duygularınız hakkında veya evcil hayvanınıza söylemek istedikleriniz veya onlarla son gününüzü nasıl geçirmeyi dilediğiniz hakkında bir mektup yazabilirsiniz.

  • Sosyal medyada evcil hayvanınız için bir fotoğraflarınızı ve anılarınızı da içeren bir ölüm ilanı paylaşabilirsiniz.

  • İhtiyacınız olursa profesyonel yardım alın. Yasınız günlük hayatınıza devam etmenizi zorlaştırcak seviyeye geldi ise komplike yas yaşıyor olabilirsiniz. Bir psikiyatrist sizi yasın üzerine binmiş depresyon açısından değerlendirebilir.

Evcil Hayvan Kaybından Sonra Başka Bir Köpek veya Kedi Edinmek

Hayatınızı bir hayvan arkadaşınızla tekrar paylaşmak için birçok harika neden var, ancak bunu ne zaman yapacağınıza siz karar vereceksiniz. Evcil hayvanınızın ölümüyle oluşan boşluğu hemen başka bir evcil hayvan alarak doldurmanızı bir çok kişi tavsiye edebilir ve size cazip gelebilir.

Ancak benim önerim, önce eski evcil hayvanınız için yasınızı tutmanız, kalbinizi ve evinizi yeni bir hayvana açmaya duygusal olarak hazır olana kadar beklemenizdir. Bu süreçte boşluğu gidermek için gönüllü olarak bir barınakta veya hayvan derneğinde çalışabilirsiniz. İhtiyacı olan hayvanlarla ilgilenmek sadece o hayvanlar için mucize yaratmakla kalmaz, aynı zamanda yeni bir evcil hayvan sahibi olmaya hazır olup olmadığınıza karar vermenize de süreçte yardımcı olabilir.

Özellikle ileri yaşta iseniz ve yalnız yaşıyorsanız, evcil hayvansız bir hayata uyum sağlamak sizin için zorlayıcı olabilir. Bir hayvana bakmak size arkadaşlığın yanı sıra bir amaç ve öz değer duygusu da sağlar. Dolayısıyla bir istisna olarak kaybınızın ardından erken bir aşamada başka bir evcil hayvan sahiplenmeyi düşünebilirsiniz. İsterseniz tekrar evcil hayvan sahibi olmaya hazır olup olmadığınıza karar vermek için bu aralıkta tanıdıklarınızın evcil hayvanlarına tatile gittiklerinde ya da ihtiyaç duyduklarında bakabilirsiniz.

Yas deneyiminiz ne olursa olsun, kendinize karşı sabırlı olmanız ve sürecin doğal olarak gelişmesine izin vermeniz önemlidir.